Nota:

Niniejszy artykuł ma za zadanie podniesienie świadomości społecznej w temacie zdrowia poprzez edukację społeczną / zdrowotną i nie jest poradą medyczną czy rekomendacją w myśl rozumienia przepisów prawa. Stan zdrowia i możliwe działania terapeutyczne / profilaktyczne należy konsultować z pracownikiem ochrony zdrowia w danym zakresie jego kompetencji.

Dla potrzeb opiekuńczych i rehabilitacyjnych skonstruowano skale mierzące aktywność osoby niepełnosprawnej w zakresie czynności samoobsługowych. Skala podstawowa (skala Katza - ADL) zapewnia o względnym radzeniu sobie z codziennością w miejscu zamieszkania. Skala mierząca złożone czynności (skala Lawtona – IADL) mierzy niezależność życiową, czyli zapewnienie funkcjonowania gospodarstwa domowego przez osobę niepełnosprawną na podstawie jej zdolności do radzenia sobie w środowisku zewnętrznym (poza domem) lub ze złożoną czynnością jaką jest np. korzystanie z telefonu (i zapewnienie sobie związanych z tym możliwości).

Skala Katza:

1. KĄPANIE SIĘ

2. UBIERANIE SIĘ I ROZBIERANIE

3. KORZYSTANIE Z TOALETY

4. WSTAWANIE Z ŁÓŻKA I PRZEMIESZCZANIE SIĘ NA FOTEL

5. SAMODZIELNE JEDZENIE

6. KONTROLOWANE WYDALANIE MOCZU I STOLCA

Skala Lawtona:

1. KORZYSTANIE Z TELEFONU

2. DOTARCIE DO MIEJSC POZA ODLEGŁOŚCIĄ SPACERU

3. ZAKUP ARTYKUŁÓW SPOŻYWCZYCH (i związane z tym wyjście z domu)

4. SAMODZIELNE PRZYGOTOWYWANIE POSIŁKÓW

5. SAMODZIELNE WYKONYWANE PRAC DOMOWYCH

6. SAMODZIELNE MAJSTERKOWANIE / WYPRANIE SWOICH RZECZY

7. SAMODZIELNE PRZYGOTOWYWANIE I PRZYJMOWANIE LEKÓW

8. SAMODZIELNE GOSPODAROWANIE PIENIĘDZMI

-

To utracona zdolność do wykonywania powyższych czynności sprawia, że pojawia się temat opieki. Zazwyczaj postępująca niepełnosprawność, także ta związana z wiekiem, sprawia, że osoba przestaje zaspokajać swoje potrzeby i uzależnia się od innych osób. Na pewnym etapie zaczyna to zagrażać zdrowiu danej osoby, jej bezpieczeństwu a nawet życiu. Utrzymanie niezależności idzie w parze z rehabilitacją ukierunkowaną na te czynności, które pozwalają choremu dalej pełnić przypisane do wieku role społeczne i uczestniczyć na danym poziomie funkcjonalności w życiu. Wnikliwa obserwacja pozwala na ocenę – w jakim kierunku zmierza pacjent i jakie środki do podtrzymania oraz rozwoju zdolności samoobsługi należy jemu zapewnić. Najistotniejsze jest postępowanie ruchowe (fizjoterapia funkcjonalna) i codzienny trening własny pacjenta. Część osób nie wróci już do pełnej niezależności, ale można nadal pomóc opiekunom i odciążyć ich w kluczowych obszarach wypełnianej przez nich opieki. Dzięki temu dłużej zachowają oni siły a ich podopieczny istotniej będzie współpracował w aspektach opieki związanych z ruchem.

Uszeregowanie poziomu trudności jaki sprawiają czynności podstawowe (ADL) wygląda następująco (od najmniej do najbardziej trudnego): spożywanie posiłków, utrzymanie moczu i stolca (kontrola zwieraczy), zmiana pozycji, korzystanie z toalety, ubieranie się, kąpanie się. Zatrudnianie opiekunów i podejmowanie rehabilitacji powinno zakładać poprawę we wszystkich lub wybranych obszarach.

Skale rozpatruje się na zasadzie: albo czynność wykonana jest całkowicie niezależnie, albo liczona jest jako całkowicie niewykonana (czyli wymaga pomocy - system zero-jedynkowy).